Şükrü KELEŞ

Emekli Gümrük ve Ticaret Başmüfettişi

 

Bilindiği üzere gümrük rejimlerine konu edilecek eşyanın gümrük idarelerine beyanı, 4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun 59/1-b maddesinde yer alan bilgisayar veri işleme tekniği yolu ile yapılmaktadır. Bu uygulama kısaca BİLGE (Bilgisayarlı Gümrük Etkinlikleri) olarak adlandırılmaktadır. Günlük hayatın olağan akışı içerisinde yapılan beyanlarımızda hatalı bir tuşa dokunmuş olmamız, rakamları sisteme girer iken rakamlardan birini eksik ve/veya hatalı yazmış olmamız vb. hatalı işlem yapma şansızlığını her zaman yaşamamız mümkün bulunmaktadır.

Peki gümrük idaresine yapılan hatalı beyanları düzeltme imkanı yok mudur? Diğer bir deyişle artık geri dönülemez bir yola mı girilmiştir?

Bu soruya vereceğimiz cevap “Hayır” olacaktır. Ayrıca gümrük beyanlarında düzeltme işlemlerinin sadece yükümlünün talebine bağlı olmadığını, gümrük idaresinin tespitine dayalı düzeltme işlemlerinin de bu idare tarafından re’sen yapılacağını belirtmekte yarar görüyoruz.

4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun 63 ve 73. maddelerini dikkate aldığımızda gümrük beyanlarında düzeltme talep/işlemlerinin; eşyanın gümrük gözetiminden çıkmasından önce (eşyanın tesliminden önce) yada eşyanın gümrük gözetiminden çıktıktan sonra (eşyanın tesliminden sonra) olabileceğini anlıyoruz.

Buna göre, eşyanın tesliminden önceki düzeltme taleplerinde/işlemlerinde, 4458 Sayılı Yasanın 63. maddesinde belirtilen kriterler dikkate alınacaktır.

Bu maddenin uygulanmasına ilişkin açıklayıcı hükümler de gümrük yönetmeliğinin 121. maddesinde yer almıştır.

4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun 63. maddesinde, “Başka bir eşyanın beyanı sonucunu doğurmaması kaydıyla, beyan sahibinin talebi üzerine beyannamede yer alan bir veya daha fazla bilginin düzeltilmesine, gümrük idarelerince izin verilir. Ancak;

a) Beyan sahibine eşyanın muayene edileceğinin bildirilmesinden,

b) Söz konusu bilgilerin yanlış olduğunun tespit edilmesinden,

c) 73 üncü madde hükümleri saklı kalmak üzere, eşyanın teslim edilmesinden,

sonra beyannamede düzeltme yapılmasına izin verilmez.” Hükmü yer almıştır.

Gümrük beyannamesinde yükümlünün beyanı bağlamında düzeltme yapılabilmesi için temel şart yükümlü talebinin başka bir eşyanın beyanı sonucunu doğurmaması gerekmektedir.

Nedir başka bir eşyanın beyanı? Bu sorunun cevabını yönetmeliğin 121/1. maddesinde bulmaktayız.

“Başka bir eşya”, tarife alt pozisyonu değişen, değişmemesi durumunda ise her türlü vergi ile ek mali yükümlülüğün ad valorem usulde oran veya spesifik usulde miktarına ve/veya ticaret politikası önlemine ilişkin faydalanılacak hak ve menfaatlerde farklılık gösteren eşyadır.

Yükümlünün düzeltme talebinin başka bir eşyanın beyanı sonucunu doğurmaması halinde, 63. maddenin devamına geçebilecek duruma gelmiş oluruz.

Bu manada, konuya ilişkin yönetmeliğin 121/2. maddesinde yer alan düzenleme ışığında, eşyanın teslimine kadar;

i) eşyanın muayenesi için BİLGE sistemi tarafından beyanın kontrolü türünün kırmızı hat olarak belirlenmesinden,

ii) Beyan edilen eşyaya ilişkin bilgilerin yanlış olduğunun tespit edilmesinden,

önce beyannamede düzeltme yapılmasına izin verilecek ve herhangi bir cezai işlem uygulanmayacaktır.

Burada cezai işlem uygulanmamasının iki koşulu bulunmaktadır.

Bunlardan birincisi, yapılan beyanın konusunu oluşturan eşyanın BİLGE sisteminde muayene kriterinin “kırmızı hat” (fiziki muayene) olarak belirlenmemiş olmasıdır.

İkincisi de, muayene ile görevli memurun (gümrük muayene memuru) eşyaya ilişkin bilgilerin yanlış olduğunu tespit etmemiş olması halidir.

Muayene memurunun beyan edilen eşyaya ilişkin bilgilerin yanlış olduğunu tespit etmesi ve/veya tespit etmemiş olmasında uygulama bakımından farklılıklar yaşanabilmektedir.

Örneğin, bazı gümrük idareleri, muayene memurunun BİLGE sisteminde “sarı hat” (belge kontrolü) muayene kriteri kapsamında kendisine havale edilen beyannameyi sistemden çağırmasını, bilgilerin yanlış olduğunun kesinlikle tespit edeceği savını ileri sürerek bu hallerde, yükümlünün düzeltme talebini kabul etmeme yolunu seçebilmektedirler.

Hukuk devletinde varsayım, ihtimal üzerine hüküm kurmanın yerinin olmadığı tartışma götürmez bir gerçektir.

Bu nedenle yönetmeliğin 121/2. maddesinde yer alan, “Beyan edilen eşyaya ilişkin bilgilerin yanlış olduğunun tespit edilmesi” ifadesini, yükümlünün düzeltme talebinden önce gümrük muayene memurunun gerek BİLGE sisteminde gerekse yazılı beyanname üzerinde yaptığı kontrol sonucunda yükümlü beyanındaki bilgilerin yanlışlığını anlayarak BİLGE sitemine ve/veya yazılı beyanname üzerine şerh düşmüş (müzekkere) olması şeklinde değerlendirmesi gerektiği düşünülmektedir.

Zaten kanun koyucu, gümrük idaresine yapılan beyanlardan hatalı olanlarının (vergi farkı doğuran/doğurmayan) tespitinin beyanın kontrolü sırasında tespitinin mümkün olamayabileceği gerçeğini dikkate aldığı için Kanununun 73/2. maddesinde yaptığı düzenleme ile gümrük idarelerinin, kendi yetkileri doğrultusunda veya beyan sahibinin talebi üzerine, yönetmelikle belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde, beyannamenin düzeltilmesini eşyanın tesliminden sonra da yapılabileceğini hükme bağlamıştır.

Sonuç olarak;

1) Gümrük Kanunu’nun 63. maddesi ve bu maddenin uygulanmasına ilişkin gümrük yönetmeliğinin 121. maddesi hükümleri çerçevesinde, eşyanın teslimine kadar yükümlünün talebine ve/veya gümrük idarelerinin kendi yetkileri doğrultusunda beyannamelerde düzeltme yapılması mümkündür.

2) Gümrük Kanunu’nun 73. maddesi ve bu maddenin uygulanmasına ilişkin gümrük yönetmeliğinin 121/4. maddesi hükümleri çerçevesinde, gümrük idarelerinin kendi yetkileri doğrultusunda ve/veya yükümlünün talebi üzerine beyannamelerde düzeltme yapılması mümkündür.

3) Gümrük Kanunu’nun 63. maddesi ve yönetmeliğin 121. maddesi hükümleri çerçevesinde, eşyanın teslimine kadar;

a) BİLGE sisteminde muayene kriterinin kırmızı hat (fiziki muayene kriteri) olarak belirlenmiş olması hali hariç; yükümlünün düzeltme talebinden önce gümrük muayene memurunun fiilen yapılan beyandaki bilgilerin yanlışlığını tespit etmemiş olması halinde bu düzeltme işlemine bağlı herhangi bir cezai müeyyide uygulanmaması,

b) BİLGE sisteminde gümrük beyannamesi kapsamı eşyanın muayene kriterinin kırmızı hat olarak belirlenmiş olduğu durumlarda; düzeltme talebinden önce gümrük muayene memurunun fiilen yapılan beyandaki bilgilerin yanlışlığını tespit etmemiş olması halinde bu düzeltme işleminde, 4458 Sayılı Yasanın 234/3. Maddesinde düzenlenen cezai müeyyidenin uygulanarak düzeltme yapılması

Gerektiği düşünülmektedir.

4) Gümrük Kanunu’nun 73. maddesi ve yönetmeliğin 121/4. maddesi hükümleri çerçevesinde, eşyanın tesliminden sonra;

a) Gümrük idaresinin tespitinden önce yükümlünün yaptığı düzeltme talebinin, vergi farkı doğmasına yol açan türden olması halinde bu düzeltme talebinin, Kanunun 234/3. maddesinde düzenlendiği şekilde indirimli cezai müeyyide uygulanarak karşılanması,

b) Gümrük idarelerinin kendi yetkileri doğrultusunda yaptıkları tespite dayalı düzeltme işlemlerinin vergi farkı doğmasına yol açan türden olması halinde, kabahatin niteliğine göre Kanunun 234. maddesindeki cezai müeyyidelerin uygulanması

Gerektiği düşünülmektedir.