Şükrü KELEŞ
Emekli Gümrük ve Ticaret Başmüfettişi
Bilindiği üzere menşe şahadetnamesi, eşyanın tercihsiz menşeini tevsik eden belge statüsündedir. Diğer bir deyişle eşyanın milliyetini gösteren bir belgedir. Bu nedenle menşe şahadetnamesi, eşyaya tercihli tarife uygulanmasını sağlayan bir belge değildir.
Gümrük Yönetmeliğinin 40. maddesinin birinci fıkrasında menşe şahadetnamesinde bulunması gereken bilgilerin neler olduğu bilgisine yer verilmiştir.
Aynı maddenin üçüncü fıkrasında da, “Menşe şahadetnamesinde eşyanın menşe ülkesi tereddüte yer vermeyecek şekilde belirtilmelidir.” ibaresi yer almıştır.
Bu bağlamda, Yönetmeliğin 40/3. maddesi hükmü gereği, eşyanın tercihsiz menşeini kanıtlamak için kullanılan menşe şahadetnamesinde, normal şartlar altında belge kapsamı eşyanın menşe ülkesi isminin bizzat yazması gereklidir. Örneğin, Çin Halk Cumhuriyeti, Tayvan vb.
Diğer taraftan Avrupa Birliği mevzuatı ve uygulamaları gereği Avrupa Birliği üyesi ülkelerin tamamı, tek pazar olarak malların, kişilerin, hizmetlerin ve sermayenin serbest dolaşımının sağlandığı ve iç sınırların olmadığı bir alandır.
Bu nedenle, Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkelerinden sevk edilen eşyanın menşe ülke bilgisine ilişkin hususlarda da Birliğin tek bir ülke gibi değerlendirilmesi mümkün bulunmaktadır.
Örneğin Almanya’dan ülkemize sevk edilen bir eşya için AB’den sevk edilen eşya ifadesini kullanmakta herhangi bir yanlışlık yoktur.
Yukarıda yapılan açıklamalar ışığında, Avrupa Birliği üyesi ülkelerden herhangi birinden ülkemize sevk edilen eşyayı, Avrupa Birliğinden sevk edilen eşya olarak adlandırmak mümkündür.
Bununla birlikte, Avrupa Birliğinin bugün itibarıyla 27 farklı ülkeden oluştuğu göz önüne alındığında Avrupa Birliği ile Gümrük Birliği anlaşmasına varmış olan ülkemizin (Türkiye Cumhuriyeti) bu ülkelerden biri için Birliğin diğer ülkelerine uygulanmayan bir ticaret politikası uygulaması getirmiş olması söz konusu olabilmektedir.
Bu durumda, her ne olursa olsun AB üyesi ülkelerden ülkemize sevk edilen eşyayı temsil eden menşe şahadetnamesinin 3 nolu kutusunda Birlik üyesi ülkenin isminin bizzat yazması yerine (örneğin Almanya, İtalya vb.) “EU” veya “European Union” gibi ibarelerin yer alması yeterli olacak mıdır?
Bu soruyu iki durum için ayrı ayrı cevaplamanın, konuyu açıklığa kavuşturmak bakımından yerinde olacağı değerlendirilmektedir.
1) Avrupa Birliğinden ülkemize sevk edilen eşya ile ilgili olarak Birlik üyesi ülkelerden herhangi birine ve/veya birkaçına yönelik herhangi bir ticaret politikası önlemi veya ek mali yükümlülük gibi diğer mali yükümlülük bulunması halinde eşyanın menşeinin bu önlemlerin uygulandığı Birlik üyesi ülke/ülkelerden olmadığını ortaya koymak bakımından menşe şahadetnamesinin 3 nolu bölümünde AB üyesi olan ülkenin isminin bizzat yer alması gereklidir.
Bu durumu bir örnek ile açıklamak gerekirse; 8302.10 gümrük tarife alt pozisyonunda sınıflandırılan menteşelerden İspanya, İtalya ve Yunanistan menşeli/çıkışlı olanlarının ithalatında dampinge karşı vergi uygulaması bulunmaktadır. Bu durumda söz konusu eşyadan ülkemize sevk edilen Almanya menşeli olanları için dampinge karşı vergi uygulamasından muaf olabilmek için menşe şahadetnamesinin 3 nolu kutusunda “EU” veya “European Union” gibi ibareler yerine “Almanya” ibaresinin yazması gerektiği açıktır.
2) AB’den ithal edilen eşya için AB ülkelerine yönelik olarak herhangi bir ticaret politikası önlemi veya ek mali yükümlülük gibi diğer mali yükümlülük bulunmaması durumunda ise gümrük idaresine ibraz edilen menşe şahadetnamelerinin menşe ülke hanesinde menşe ülke adı yer almadan “EU” veya “European Union” gibi Avrupa Birliğini ifade eden ibarelerden herhangi birinin bulunması durumunda menşe şahadetnamelerinin kabul edilmesi mümkün bulunmaktadır.
Sonuç olarak; 4810.13.00.90.00 GTİP’e dahil “Kağıt” ticari tanımlı eşyada olduğu gibi AB’den ithal edilen eşya bağlamında, Avrupa Birliğine (Birlik üyesi ülkelere) yönelik olarak herhangi bir ticaret politikası önlemi veya ek mali yükümlülük gibi diğer mali yükümlülük bulunmayan hallerde menşe şahadetnamesinin 3 nolu kutusunda “EU” veya “European Union” gibi Avrupa Birliğini ifade eden ibarelerinin herhangi birinin bulunması, menşe şahadetnamesinin geçersiz sayılması için yeter sebep değildir.
Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün konuya ilişkin 57871305 sayılı, 02.10.2020 tarihli yazısı, yukarıdaki açıklamalarımızı teyit eder durumdadır.