31330/1012.2020 sayı ve tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Gümrük Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile Gümrük Yönetmeliğinin 205/4-ç maddesinde 01.01.2021 tarihinde yürürlüğe girmek üzere değişikliğe gidilmiştir.
Gümrük Yönetmeliğinin “Ticaret politikası önlemleri, ilave gümrük vergisi ve diğer mali yükümlülükler” 205. maddesinde, ticaret politikası önlemlerinin, ilave gümrük vergisinin ve diğer mali yüklerin uygulanmasına ilişkin düzenlemeler yer almıştır.
Maddenin 4 üncü fıkrasında da, tercihli tarife uygulamalarına konu eşyanın serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulması sırasında, menşe şahadetnamesi aranılmayacak hallere ilişkin düzenlemelere yer verilmiştir.
Bu fıkranın “ç” bendinde, “Türkiye ile AB arasındaki gümrük birliği çerçevesinde eşyanın serbest dolaşım statüsünü tevsiken A.TR Dolaşım Belgesi ibraz edilmesi halinde, ithalata konu eşyanın menşeini belirleme konusunda Bakanlıkça belirlenen risk kriterleri uyarınca saptanan durumlar saklı kalmak kaydıyla…,” menşe şahadetnamesi aranmayacağı yönünde düzenleme yer almakta idi.
Bu düzenleme, Avrupa Birliği’nden tercihli tarife uygulamasını sağlayan A.TR Dolaşım Belgesi eşliğinde gelen eşyada, risk analizleri uyarınca saptanan durumlarda menşe şahadetnamesi aranılacağı, risk unsuru bulunmaması halinde menşe şahadetnamesi aranılmayacağı anlamını taşıyordu. Bu durum ise eşyanın Avrupa Birliğinden ihracı sırasında Türkiye’de serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulacağı anda menşe şahadetnamesi aranılıp aranılmayacağı hususunda belirsizliğe yol açmakta idi.
Bu belirsizlik, Avrupa Birliğinden ülkemize yapılan ihracatların hemen hemen tamamında sonradan bir olumsuzluk yaşanmamasını teminen ithalatçıların, ihracatçıdan menşe şahadetnamesi göndermelerini talep etmelerine yol açmaktaydı.
Gümrük idarelerine yapılan beyanın doğruluğundan ithalatçının sorumlu olması, gümrük beyanlarında eşyanın menşe ülkesinin koduna ilişkin “34a” kutusunun doldurulmasının zorunlu olması karşısında, eşyanın menşeine ilişkin menşe belgesinin ibrazının hemen hemen zorunlu gibi algılanması gümrük işlemlerinin basitleştirilmesi, Avrupa Birliği ile varılan gümrük birliği anlaşması gereği dış ticareti sınırlayan uygulamaların en aza indirilmesi bağlamında olumsuzluklara neden olmaktadır.
Diğer taraftan 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararının ticaret politikası önlemlerine ilişkin 47 nci maddesinde, “Önceki maddelerde öngörülen ticaret politikası önlemlerine tabi tutulan ürünlerin ithaliyle ilgili işlemlerin tamamlanması sırasında ithalatçı Devlet'in mercileri ithalatçıdan gümrük beyannamesinde söz konusu ürünlerin menşeini göstermesini ister.
Ciddi ve sağlam gerekçelere dayanan kuşkular nedeniyle kesinlikle gerekli görülmesi halinde, söz konusu ürünün gerçek menşeini saptamak için destekleyici ek kanıtlar istenebilir.” Hükmü yer almıştır.
Ortaklık Konsey Kararının 47/1. fıkrasındaki bu düzenlemede, ticaret politikası önlemleri kapsamındaki ürünlerin ithali sırasında ithalatçı Devlet’in yetkili mercilerinin ithalatçıdan ithale konu eşyanın menşeinin gümrük beyannamesinde gösterilmesini istemesinin yeterli olduğu anlamı çıkmaktadır. Kaldı ki ülkemizde, gümrük beyannamelerinin menşe ülke koduna ilişkin “34a” kutucuğu, doldurulması zorunlu olan kutulardandır.
Maddenin ikinci fıkrası hükmünden de ancak, ciddi ve sağlam gerekçelere dayanan kuşkuların bulunması ve menşe belgesinin ibrazının kesinlikle gerekli görülmesi halinde menşe belgesinin isteneceği anlaşılmaktadır.
Avrupa Birliği ile varılan gümrük birliği anlaşmasının ana temasını; Topluluk ile Türkiye arasında ithalat ve ihracatta alınan gümrük vergileri ile eş etkili vergi ve resimlerin belirlenen takvim doğrultusunda kaldırılması, Taraflar arasında ithalatta ve ihracatta uygulanan miktar kısıtlamaları ile her türlü eş etkili önlem yasaklanması, ticaretin önündeki teknik engellerin kaldırılması konusundaki gerekli süreçlerin başlatılmasının sağlanması oluşturması, Ortaklık Konsey Kararının 47. maddesindeki düzenlemenin de bu temayı destekleyici nitelik taşıması nedeniyle Topluluk ile ticarette taraflar, ticareti kısıtlayıcı nitelikteki engelleri kaldırmayı taahhüt etmiş durumdadırlar.
Bu çerçevede, menşe şahadetnamesi aranmayacak hallere ilişkin olarak, 31330/1012.2020 sayı ve tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Yönetmelik ile Gümrük Yönetmeliğinin 205/4-ç maddesi, 01.01.2021 tarihinde yürürlüğe girmek üzere; “Türkiye ile AB arasında gümrük birliği tesis eden 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararının ticaret politikası önlemlerine ilişkin 47 nci maddesi hükümleri saklı kalmak üzere, AB’ye üye ülkelerden A.TR Dolaşım Belgesi eşliğinde gelen eşyanın serbest dolaşıma girişinde,” şeklinde değiştirilmiştir.
Sonuç olarak; Yukarıdaki açıklamalarımız ışığında, Türkiye ile AB arasında tesis edilen gümrük birliği çerçevesinde, AB ülkelerinden (Avrupa Birliğinden), tercihli tarife uygulanmasını sağlayan A.TR Dolaşım Belgesi eşliğinde gelen eşyanın serbest dolaşıma girişinde istisnai durumlar hariç menşe bilgisinin gümrük beyannamesinin “34a” kutusunda beyan edilmesinin yeterli olacağı değerlendirilmektedir.
Ayrıca, gelecekte yaşanması muhtemel belirsizliklerin giderilmesi bakımından;1/95 Ortaklık Konsey Kararı’nın 47/2 nci maddesinde yer alan “Ciddi ve sağlam gerekçelere dayanan kuşkular nedeniyle kesinlikle gerekli görülmesi halinde…” ibaresinin içeriğinin de açıklığa kavuşturulmasının yerinde olacağı düşünülmektedir.
Şükrü KELEŞ