Şükrü KELEŞ
E.Gümrük ve Ticaret Başmüfettişi
I) Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi: Serbest dolaşıma girmemiş eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesine, ithalat vergilerine veya ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın getirilerek niteliğini veya durumunu değiştiren işlemlere tabi tutulmaları ve bu işlemlerden elde edilen ürünlerin gümrük vergileri üzerinden serbest dolaşıma girmelerine ilişkin hükümlerin uygulandığı rejimdir.
II) İzin başvuru yeri ve eşyanın rejime girişi: Gümrük kontrolü altında işleme rejimi izin başvurusu, tek pencere sistemi üzerinden eşyanın bu rejime tabi tutulacağı gümrük müdürlüğüne yapılır.
Eşyanın rejime girişine ilişkin beyanname, izin belgesinde belirtilen gümrük idaresine sunulur (gümrük idaresinde tescil edilir).
III) İznin geçerlilik süresi: Gümrük kontrolü altında işleme rejimine ilişkin iznin geçerlilik süresi, ekonomik şartlar, başvuru sahibinin özel şartları ve işleme faaliyetinin özelliği dikkate alınarak iki yılı aşmamak üzere belirlenir.
Sürenin başlangıcı, izin belgesinin tarihidir. Süre sonu ise izin belgesi süresinin bittiği ayın son günüdür.
IV) Teminat: Rejim kapsamında getirilen eşya için 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 202 nci maddesi uyarınca teminat alınır.
V) Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejiminde Amaç: Türkiye Gümrük Bölgesine, ithalat vergilerine veya ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın getirilen eşyanın, niteliğini veya durumunu değiştiren işlemlere tabi tutulmaları ve bu işlemlerden elde edilen ürünlerin serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulmasıdır.
Bu halde, vergilendirme, işlem görmüş ürünlerin tabi olduğu ithalat vergileri üzerinden yapılacaktır.
Gümrük kontrolü altında işleme rejimi, işlenmiş ürünün ithalat vergisinin, bünyesinde bulundurduğu ithal ürünün vergisinden daha düşük olduğu işlemler için uygulanır.
VI) Nihai ürünün serbest dolaşıma girişinin yapılacağı gümrük idareleri:
Gümrük kontrolü altında işleme rejimi kapsamında geçici ithali yapılan eşyadan elde edilen nihai ürünün serbest dolaşıma girişine ilişkin gümrük beyannamesi,
a) İzni veren gümrük idaresinde veya
b) İzni veren gümrük idaresinden farklı bir gümrük idaresinde
Tescil edilebilir.
VI) İşlem görmüş ürünün serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulmasında vergilendirme:
a) İthal eşyasının kıymeti ile işleme maliyetinin toplamı yöntemi; genel giderler ve serbest dolaşımdan temin edilen eşyanın bedeli dâhil olmak üzere, gümrük kontrolü altında işlem görmüş ürünlerin üretiminde ortaya çıkan tüm maliyetlerdir.
b) Gümrük kontrolü altında işlem görmüş ürünün gümrük vergisine esas gümrük kıymeti; işlem görmüş ürünün bünyesinde yer alan yurt içinden temin edilen girdilerin bedelleri, yurt dışından temin edilen girdilerin gümrük kıymetleri ve işlem görmüş ürün için yapılmış olan tüm maliyetlerden oluşur.
c) Katma Değer Vergisi (KDV) matrahının belirlenmesi: KDV matrahı, 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 21. maddesi hükümleri doğrultusunda maddede belirtilen matrah unsurlarından oluşur.
Buna göre, Gümrük kontrolü altında işlem görmüş ürünün katma değer vergisine esas matrahı, söz konusu ürün bünyesine dâhil edilmiş vergilendirilmeyen ürünlerin bedeli ile işleme maliyetinin toplamından oluşur.
d) Gümrük kontrolü altında işlenmiş ürünlerin Katma Değer Vergisinin belirlenmesinde aşağıda belirtilen süreç takip edilir:
i) Gümrük kontrolü altında işleme faaliyetleri neticesinde elde edilmiş ürün için öncelikle, söz konusu ürün bünyesinde bulunan eşyanın miktarı yönünden Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri (YGM) marifetiyle serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescil tarihinden itibaren bir ay içerisinde Tespit Raporu hazırlanır.
Hazırlanacak raporda; rejim kapsamında ithal edilmiş ürünün(işleme faaliyetine tabi tutulacak) serbest dolaşıma sokulmuş nihai ürün içerisindeki miktarı ve işleme faaliyetinin rejim çerçevesinde mevzuata uygun olarak yapılıp yapılmadığı tespit edilir.
ii) Katma Değer Vergisi yönü ile de Yeminli Mali Müşavir (YMM) marifetiyle serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescil tarihinden itibaren bir ay içerisinde hazırlanacak raporda; işlenmiş ürün bünyesinde yer alan daha önce ithal edilmiş ve/veya yurt içinden temin edilmiş eşya için ödenen Katma Değer Vergisi, her bir beyanname esas alınarak ve ayrıntılı olarak tespit edilir.
iii) Söz konusu raporlar, aylık dönemler halinde YGM ve YMM tarafından ilgili Gümrük Müdürlüğüne ibraz edilmek kaydıyla, nihai ürünün gümrük kıymeti, yukarıda yer verildiği şekliyle Tebliğin 4/A maddesinin ikinci fıkrasında belirtildiği şekilde belirlenip tam beyan edilir.
iv) Katma Değer Vergisi ise, nihai ürün bünyesinde yer alan daha önce katma değer vergisi ödenerek ithal edilen ve/veya yurt içinden temin edilen eşyanın bedelleri indirilerek beyan edilir ve ilgili eşya için serbest dolaşıma giriş rejimi beyanında bulunulur.
Ayrıca, serbest dolaşıma sokulacak söz konusu nihai ürünün içinde bulunan rejim kapsamında kullanılan eşya miktarı ile bünyesinde bulunan eşya için daha önce ödenmiş olan toplam KDV, KDV’leri ödenmiş ürünlerin miktarları ve bedelleri ilgili beyannamelerin 44 nolu hanesine yazılarak ihtiyaç duyulabilecek gerekli ilave meşruhat düşülür.
v) Gümrük idaresince nihai ürünün serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulmasına ilişkin gümrük beyannameleri, BİLGE sisteminde beyanın kontrol türüne ilişkin belirlenen hat kriterlerine muayene ve kontrolleri normal usullere göre gerçekleştirilir ve beyannameler kapatılabilir statüde kalır.
Aylık dönemler halinde serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescil edildiği gümrük idaresine intikal eden YGM ve YMM raporlarına göre ilgili beyannamelerin kontrolleri yapıldıktan sonra tüm işlemlerin usulüne uygun yapıldığı anlaşıldığında işlemler sonuçlandırılıp ilgili beyannameler kapatılır.
vi) Tebliğin 4/A maddesinin beşinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerine göre Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri (YGM) ve Yeminli Mali Müşavir (YMM) tarafından tanzim edilmesi gereken raporlar, nihai ürünün serbest dolaşıma giriş işlemlerinin gerçekleşmesinden itibaren bir ay içerisinde hazırlanıp takip eden ayın en geç 10’una kadar söz konusu nihai ürünün serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulduğu Gümrük Müdürlüğüne ibraz edilir.
VII) Rejimin Sonlandırılması:
Rejimin sonlandırılmasında, Gümrük Yönetmeliğinin 374. maddesinde geçen verimlilik oranı, 375. maddesinde yer alan serbest dolaşıma girecek işlem görmüş ürünlerin kıymetinin belirlenmesine ilişkin kriterler dikkate alınarak gümrük kontrolü altına işleme rejimine ilişkin şartlara uygun olarak işlem görmüş ürünün serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulu tutulmadığına diğer bir ifade ile rejime ilişkin şartların yerine getirilip getirilmediğine yönelik olarak yetkilendirilmiş gümrük müşavirince (YGM) düzenlenen tespit raporu esas alınır.
YGM tarafından düzenlenen Tespit Raporu, izin belgesi süresi içerisinde veya en geç bu sürenin sona erdiği tarihten itibaren bir ay içerisinde gümrük müdürlüğüne sunulur.
VIII) Gümrük Kontrolü Altında İşleme İzni Alınabilecek Merciler:
27423/05.12.2009 sayı ve tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 3 Seri Nolu Gümrük Genel Tebliği (Gümrük Kontrolü Altında İşleme) 2/1. maddesi gereği bu rejime ilişkin izin başvurusunun, tek pencere sistemi üzerinden eşyanın bu rejime tabi tutulacağı gümrük müdürlüğüne yapılacağı belirtilmiştir.
Hal böyle olmakla birlikte bu rejime ilişkin Bakanlığın uygulama politikası kapsamında;
i) Gümrükler Genel Müdürlüğünün 331986/15.10.2014 sayı ve tarihli yazısında belirtildiği üzere gümrük kontrolü altında işleme rejimi izinleri, Genel Müdürlüğün uygun görüşü alınmadan verilmemektedir.
ii) Bu bağlamda Genel Müdürlüğün 13511799/02.02.2016 ve 62101387/08.03.2021 sayı ve tarihli yazılarında aşağıda belirtilen eşyaya ilişkin gümrük kontrolü altında işleme izni başvurularının, başvurunun yapıldığı gümrük müdürlüğünün bağlı bulunduğu Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlüklerince sonuçlandırılacağı belirtilmiştir.
- Traktör cinsi eşyanın bünyesine girecek muhtelif parçalar (Diferansiyel, kaporta v.b.),
- Denatürasyon işlemine tabi tutulmak üzere “ethanol (etil alkol)” ve “methanol (metil alkol)”,
- Torna tezgahlarında kaba ve hassas yüzeylerin torlanması ve taşlama tezgahında taşlama işleminin yapılması amacıyla “hadde silindirleri”,
- Hazır bebek bezi üretiminde kullanılmak üzere “Süper Emici Polimer”,
- Gümrük Yönetmeliğinin 370 inci maddesinin 2 inci fıkrası kapsamında serbest dolaşıma girişinde aranılan bazı teknik düzenlemelere uygunluğunun sağlanması amacıyla “Yük taşımaya mahsus 3 tekerlekli elektrikli motosiklet”,
-3919.90.80.30.19 GTİP’te sınıflandırılan “yapışkanlı şeffaf bant” ticari isimli eşyanın kesme makineleri vasıtasıyla istenilen boyutlarda küçültülerek paketlendikten sonra 3005.10.00.00.00 GTİP'ten “paketlenmiş muhtelif ebat ve boyutlarda şeffaf rolik üzerine sarılı” olarak tüketiciye arz edilecek şekle getirilecek eşya,
IX) Rejimin işleyişinde dikkat edilecek hususlar:
a) Gümrük kontrolü altına işleme rejimi kapsamında işleme faaliyetine tabi tutulacak eşyanın statüsü, “serbest dolaşımda bulunmayan eşya” olduğundan eşya üzerindeki gümrük gözetimi rejimin sonlandırılmasına kadar devam eder.
Bu nedenle;
i) Eşyanın rejim altında kaldığı süre içerisinde gümrük gözetimi dışına çıkarılmaması büyük önem arz etmektedir.
ii) Bu rejim kapsamında geçici ithali yapılan eşyanın elde edilmesi amaçlanan nihai ürünün elde edilmesinde kullanılması gerekir.
iii) Geçici ithal eşyasından elde edilecek nihai ürünün üretiminde ithal eşyasının verimlilik oranı isabetli belirlenerek işlem görmüş ürünlere isabet eden ithal eşya miktarı, doğru saptanmalıdır.
iv) Rejimine tabi tutulan eşyanın işlenmesi sırasında ortaya çıkan ekonomik değeri haiz ikincil işlem görmüş ürünlerin gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulması gerekir.
Bunlar; Tasfiyeye tabi tutulabilir, Yeniden ihraç edilebilir, Serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulabilir, Mahrece iade edilebilir veya İmha edilebilir.
SONUÇ OLARAK; Gümrük kontrolü altında işleme rejimi, işlenmiş ürünün ithalat vergisinin, bünyesinde bulundurduğu ithal ürünün vergisinden daha düşük olduğu işlemler için uygulanacağından, bu rejimin sanayiciler tarafından kullanılması, üretim maliyetini azaltacaktır. Ayrıca vergi avantajı sağlayacaktır.